Je hebt het vast zelf als eens meegemaakt dat je een dierbaar persoon of een dierbaar huisdier hebt verloren door een overlijden. Het verdriet is groot en het kan ook moeilijk zijn om daar mee om te leren gaan. Wanneer je als ouder ziet dat je kind verdriet heeft vanwege een verlies, raakt je dat. Het liefst zou je het verdriet van je kind weg willen nemen maar dat gaat helaas niet. Maar wat kun je wel doen?
Laten we eerst even kijken naar hoe een rouwproces verloopt. Rouwen hoort bij het verlies van een dierbare. Zonder rouwen kun je niet verder in het leven. Rouwen kost tijd en energie. Rouwen is hard werken.
Hoe je rouwt is persoonlijk maar voor iedereen is het rouwproces in vier fasen te onderscheiden. Fasen die je allemaal moet doorlopen om het verlies te verwerken zodat het mogelijk is om terug te denken aan de overleden dierbare zonder intense pijn te ervaren.
De eerste fase is de fase van het aanvaarden van de werkelijkheid van het verlies. Herken je het gevoel van ongeloof en onbegrip als er een dierbare overleden is, vooral als dit niet voorafgegaan wordt door een ziekbed? Je denkt dat je in een nare nachtmerrie terecht bent gekomen. Maar helaas is niets minder waar…
Het opbaren van overlijden personen is iets wat wordt gedaan om mensen de werkelijkheid te laten erkennen en natuurlijk om afscheid te nemen. Wanneer je met eigen ogen hebt gezien dat de persoon echt is overleden, komt de werkelijkheid binnen.
Natuurlijk moet je je goed afvragen of je je kind mee wil nemen naar een opgebaarde dierbare. Ik weet dat het zien van mijn opgebaarde grootouders nog lang op mijn netvlies heeft gestaan. Voor mij waren het niet meer de opa en oma zoals ik ze altijd zag en me hen wilde herinneren. Vraag aan je kind wat het graag wil, wil het graag mee of heeft het liever niet en wil het op een andere manier afscheid nemen.
Wanneer je je kind moet gaan vertellen dat een dierbare is overleden, doe dit dan ook op een moment dat je de volledige aandacht hebt van je kind. Neem het bij je, houdt niet alleen oogcontact maar houdt ook fysiek contact zodat je het ook kunt knuffelen wanneer het daar behoefte aan heeft. Zeg niet dat ze nu voor altijd gaan slapen. Ben eerlijk in je bewoordingen en zorg dat je ook eerlijk bent over de dood. Wanneer je zegt dat opa voor eeuwig is gaan slapen, kan het zijn dat je kind bang wordt om te gaan slapen. Leg uit dat opa dus niet meer op bezoek kan komen, dat opa niet meer kan komen kijken naar een voetbalwedstrijd. Leg uit wat dood zijn betekent en maak het concreet. Soms helpt het ook om een prentenboek te lezen over de dood. Zoals bij het boek Kikker en het vogeltje.
Na fase 1 komt fase 2. De fase waarin de pijn van het verlies wordt ervaren. Helaas is er geen weg om de pijn heen. De enige weg is de pijn ervaren en je daar doorheen werken. Dit betekent niet dat je kind hele dagen lang loopt te huilen. Nee, vaak zijn het tijdelijke en hevige pijnscheuten. Zo kunnen kinderen het ene moment intens verdrietig zijn en het volgende moment weer vrolijk spelen en grapjes maken.
Maar het kan ook zijn dat je kind juist heel opstandig wordt en zich tegen alles en iedereen afzet. Ook dit hoort bij rouwen en verdriet hebben. Ook hier zal je kind zelf moeten leren hoe het hier mee leert omgaan. Belangrijk is dat je een luisterend oor biedt. Luister naar hoe je kind zich voelt en ga niet zeggen dat het zich anders moet voordoen. Laat het verdriet er zijn. Vertel eventueel ook hoe jij het verlies ervaart. Schuw niet om je verdriet te laten zien. Voor je kind is het ook belangrijk om te ervaren dat hij niet alleen in zijn verdriet staat. Samen verdriet hebben, geeft ook steun.
Na de tweede fase volgt de derde fase. Hierbij leer je je leven aan te passen zonder de overleden dierbare. Het betekent dat je dus oplossingen vindt voor de rol die de overleden dierbare vervulde. Waar heeft je kind behoefte aan en hoe kun je daar (een andere) invulling aan geven nu bijvoorbeeld opa er niet meer is.
Wanneer je bij de vierde en laatste fase bent aangekomen, leer je de overleden dierbare een nieuwe emotionele plaats geven in je leven en leer je ook weer van andere mensen te houden zonder dat je je daar schuldig over hoeft te voelen. Het is dus belangrijk dat je kind zich weer durft te binden aan andere mensen of dieren. Dit betekent dat ze leren te houden van een eventuele nieuwe partner van een (groot)ouder na het overlijden van een (groot)ouder.
Wanneer je dit zo leest, merk je ook dat rouwen hard werken is. Ik geef je graag nog vijf tips mee voor jou als ouder wanneer je een verdrietig verlies met je kind te verwerken krijgt.
Tip 1: Verberg je persoonlijk verdriet niet. Laat je kind zien dat het oké is om verdriet te hebben.
Tip 2: Luister naar wat het kind verteld. Direct maar ook indirect. Kijk ook naar zijn spel en creatieve uitingen.
Tip 3: Sta open voor vragen en beantwoord deze ook eerlijk. Ook wanneer je geen antwoord kunt geven op de vraag, geef de vraag dan terug en vraag hoe het kind zelf denkt dat het zal zijn. Wanneer er echt een antwoord wenselijk is, ga dan samen opzoek naar een passend antwoord passend bij de leeftijd van het kind.
Tip 4: Schroom niet om te praten over de overledene maar vergeet niet om ook over het verdriet te praten. Deel het verdriet met elkaar en blijf in gesprek.
Tip 5: Creëer een herinneringsplekje voor de overledene. Bespreek samen waar het kind graag dat zou willen en wat het daar graag zou willen plaatsen/hangen/etc. Koester herinneringen.
Mocht je na aanleiding van deze blog, de behoefte hebben om hier nog over te praten of zoek je een kindercoach voor je kind, aarzel dan niet op contact op te nemen.
Mocht je zelf nog graag een keer in contact komen met de overleden dierbare via een Levensbrugafstemming, aarzel dan niet en neem contact met mij op.